Çocuklarımızın gelecekte iyi bir meslek sahibi olabilmeleri ve hayatlarını idame ettirebilmeleri için akademik başarı, günümüzde vazgeçilmez bir unsurdur. Elbette öncelik iyi bir insan olmalarıdır; ancak akademik yetkinlik de hayatın önemli bir parçasıdır. Yurt içinde ve yurt dışında yapılan araştırmalar, kitap okuma alışkanlığı ile akademik başarı arasında doğrudan ve güçlü bir ilişki olduğunu net bir şekilde ortaya koymaktadır. Bu yazı, okuma alışkanlığının başarı üzerindeki somut etkilerini inceleyecek ve ebeveynlere bu alışkanlığı çocuklarına nasıl kazandırabilecekleri konusunda uygulanabilir yöntemler sunacaktır.
Çocuklarda Kitap Okuma ve Başarı İlişkisi Üzerine Veriler
Araştırmalar, okuma alışkanlığının ilkokuldan yükseköğrenime kadar her eğitim kademesinde başarıyı artırdığını göstermektedir. Bu ilişki sadece sözel derslerle sınırlı kalmayıp, sayısal alanlarda da kendini göstermektedir.
İstatistiksel Başarı Oranları
Türkiye'de yapılan bir araştırmaya göre, güçlü okuma alışkanlığına sahip (çok okuyan) öğrencilerin %61'i yüksek akademik başarıya (5 üzerinden 3 ve üzeri) sahiptir. Orta düzeyde okuma alışkanlığı olanlarda bu oran %39'a düşmektedir. Okuma düzeyi düşük olan öğrencilerin akademik başarılarının ise genellikle ortalamanın altında kaldığı görülmüştür.
Derslere ve Problem Çözmeye Etkisi
2017 yılında yapılan bir araştırma (Aksoy tarafından), merkezi sınavlar (TEOG gibi) kapsamındaki altı dersin test puanları ile okuma alışkanlığı arasında olumlu bir ilişki olduğunu kanıtlamıştır. Okuma alışkanlığı arttıkça sınav puanları da artmaktadır. Özellikle matematik dersinde, okuduğunu anlama becerisi kritik bir rol oynar. "Bir problemi anlamak, çözmenin yarısıdır" sözü, okuma alışkanlığının sayısal derslerdeki problemleri doğru analiz etme üzerindeki etkisini özetlemektedir.
Okuma Alışkanlığını Kazandırmak İçin Temel Stratejiler
"Ağaç yaşken eğilir" atasözünden yola çıkarak, okuma alışkanlığının mümkün olan en erken dönemde kazandırılması, sürecin çok daha kolay ve faydalı olmasını sağlar.
Erken Başlangıç ve Model Olma
Çocukları kitaplarla tanıştırmak için okula başlamalarını beklememek gerekir. Bu süreç bebeklikte, hatta anne karnında bile başlayabilir. Ancak çocuğun okuma alışkanlığı kazanmasında en önemli faktörlerden biri "model olma"dır. Literatüre göre, aile içinde veya yakın çevrede (anne, baba, dede, öğretmen veya komşu) okuyan bir örneğin bulunması, çocuğun bu alışkanlığı edinmesinde büyük rol oynar.
Fiziksel Ortam ve Erişim Kolaylığı
Çocuğun kitaba erişimi fiziksel olarak kolay olmalıdır. Evde veya sınıfta oluşturulan kütüphanelerde kitaplar, çocuğun boy hizasında ve rahatça alabileceği şekilde düzenlenmelidir. Ayrıca "dağınıklığa izin vermek" önemli bir yaklaşımdır. Çocuğa "sadece masanda oku" gibi kısıtlamalar getirmek yerine; salonda, yerde veya istediği herhangi bir köşede okumasına müsaade edilmelidir. Evin uygun bir köşesinde, biblolar yerine kitapların sergilendiği bir kütüphane oluşturmak, çocuğun kitapları görerek sevmesini sağlar.
Günlük Hayata Entegre Edilebilecek Yöntemler
Okuma eylemini bir görevden ziyade, keyifli bir yaşam rutini haline getirmek için çeşitli yöntemler uygulanabilir.
Düzenli Okuma Saatleri ve Paylaşım
Evde televizyonun kapatıldığı, telefonların kenara bırakıldığı "düzenli okuma saatleri" oluşturulmalıdır. Bu saatlerde sadece çocuk değil, ebeveynler de kendi kitaplarını okuyarak eşlik etmelidir. Okuma sonrasında, tıpkı "Okulda ne yaptın?" diye sorulduğu gibi, "Okuduğun kitapta neler anlatılıyor?" diye sorularak çocukla kitap üzerine sohbet edilmelidir. Bu, çocuğun hayal gücünü ve yorumlama yeteneğini görmenizi sağlar.
Hediyeleşme ve Etkinlikler
Çocuklara hediye olarak sadece oyuncak değil, kitap da alınmalıdır. Oyuncakların ilgisi kısa sürede kaybolabilirken, kitaplar daha kalıcıdır. Ayrıca imza günleri ve kitap fuarları takip edilmeli; çocuklar buralara götürülüp kendi kitaplarını seçmelerine izin verilmelidir. Fuar gezisi, hayvanat bahçesi gibi eğlenceli bir aktiviteyle birleştirilerek gün unutulmaz kılınabilir. Ayrıca, bir kitabın önce okunup sonra filminin izlenmesi, hayal gücünün körelmemesi açısından daha sağlıklı bir yöntemdir.
Oyunlaştırma ve Teknoloji Kullanımı
Okumayı eğlenceli hale getirmek için oyunlar kurgulanabilir. Örneğin, hazine sandığına kitaplar saklanıp bir harita ile çocuğun kitabı bulması sağlanabilir. Teknolojiye ilgi duyan çocuklar için ise sesli kitaplar ve elektronik kitap okuyucular (e-kitap) etkili birer alternatif olabilir.
Yerel Bir Örnek: "Okur Gezer" Projesi
Bu alanda yapılan çalışmalara güzel bir örnek olarak Muğla İl Milli Eğitim Müdürlüğü'nün yürüttüğü "Okur Gezer" projesi gösterilebilir. Bu proje kapsamında:
- Öğrencilerin kütüphanelerden etkin yararlanması sağlanmakta,
- Kitapla ilgili resim çizme ve oyun oynama etkinlikleri düzenlenmekte,
- Kütüphaneler velilere açılarak ailelerin de okuması teşvik edilmekte,
- Antik kentlerde kitap okuma etkinlikleri ve yazar buluşmaları yapılmaktadır.
Son Not
Okuma alışkanlığı kazandırma sürecinde en kritik nokta, çocuğu asla zorlamamaktır. Süreç, baskıyla değil, model olarak ve hayatın doğal akışı içinde ilerlemelidir. Çocuklar büyüse bile onlara sesli kitap okumaya devam edilebilir ve seçimlerine her zaman saygı duyulmalıdır. Unutulmamalıdır ki; doğru yöntemlerle ve sabırla yaklaşıldığında, kitaplar çocukların hem akademik başarılarının hem de kişisel gelişimlerinin en güçlü destekçisi olacaktır.