Çocukların eğitim hayatında ev ödevleri sadece akademik bir tekrar aracı değil, aynı zamanda sorumluluk bilincinin gelişmesi için kritik bir süreçtir. Ancak pek çok aile, iyi niyetle yaklaştığı bu süreçte farkında olmadan çocukların motivasyonunu düşürecek veya sorumluluk duygusunu zedeleyecek davranışlar sergileyebiliyor. Bu yazıda, ev ödevleri konusunda ailelerin benimsemesi gereken doğru tutumları, iletişim dilinin önemini ve bu süreçte sıkça yapılan hataları inceleyeceğiz.
İletişim Dili ve Motivasyonun Gücü
Çocukların ödev yapma isteği ve başarısı, evde kullanılan iletişim diliyle doğrudan ilişkilidir. Ailelerin kullandığı kelimeler, çocuğun enerjisini yükseltebileceği gibi tamamen tüketebilir de.
Olumsuz Etiketlerden Kaçınmak
"Beceriksiz", "korkak", "pasif", "sorumsuz", "kabiliyetsiz" veya "aptal" gibi olumsuz sıfatlar ve negatif cümleler, sadece çocuğun moralini bozmakla kalmaz; aynı zamanda ortamın enerjisini de yok eder. Bu tür ifadelerin kullanıldığı bir ev ortamında veya sınıfta öğrenmenin gerçekleşmesi mümkün değildir. Çocuğun suratının asılması ve enerjisinin bitmesi, ödev sürecini verimsiz hale getirir.
Pozitif Destek Sağlamak
Negatif söylemler yerine, çocukları cesaretlendiren bir dil kullanılmalıdır. "Yapabilirsin", "başarabilirsin", "seni destekliyorum" gibi ifadeler çocuğu motive eder. Önemli olan, çocuğun yapmadıklarını değil, yaptıklarını ön plana çıkarmaktır. Başarı takdir edilmeli, çaba övülmeli ve evde mümkün olduğunca pozitif bir atmosfer yaratılmalıdır.
Ödevin Amacı ve Yardım İsteği
Çocuklar bazen ödevlerini tek başlarına yapamayacaklarını belirterek aileden yardım isteyebilirler. Bu durumun altında yatan nedenlerin doğru analiz edilmesi gerekir.
Sorunun Kaynağını Anlamak
Eğer çocuk ödevini kendi başına yapamıyorsa, bunun birkaç sebebi olabilir:
- Ödev, çocuğun seviyesinin çok üzerinde (zor) veya çok altında (basit ve sıkıcı) olabilir.
- Çocuğun kendine güveni eksik olabilir ve başlamak için aileden onay bekliyor olabilir.
- Yalnız başına iş yapma becerisi henüz gelişmemiş olabilir.
Bu noktada ailelerin yapması gereken, ödevin asıl amacını çocuğa açıklamaktır. Ödevin, verilen bir işin sorumluluğunu alma ve o işi kendi başına yapabilme becerisini geliştirmek için verildiği çocuğa anlatılmalıdır.
Ailelerin Sıkça Yaptığı Hatalar
Ödev süreçlerinin aile ve çocuk arasında bir stres kaynağına dönüşmesinin temelinde genellikle ebeveynlerin yanlış tutumları yatmaktadır.
Sürekli Sorgulama ve Baskı
Anne ve babaların sık sık "Ödevin var mı?", "Ödevini yaptın mı?" gibi sorular sorması, çocuk üzerinde baskı yaratır. Bu sorgulamalar çocuğu motive etmediği gibi, aksine ters tepmesine neden olabilir.
Ödül ve Ceza Yöntemi
Çocuğa ödül vererek veya ceza ile tehdit ederek ödev yaptırmak, eğitimde yeri olmayan ve uzun vadede zararlı bir yöntemdir. "Ödevini yaparsan sana şunu alırım" gibi pazarlıklar, çocuğun içsel motivasyonunu yok eder. Bu durumda çocuk, gelecekte yapacağı her iş için ebeveyninden sürekli bir ödül bekler hale gelir.
Çocuğun Yerine Mazeret Üretmek
Çocuk ödevini yapmadığında, ebeveynin öğretmeni arayıp "Misafirliğe gittik, o yüzden yapamadı, lütfen kızmayın" gibi mazeretler sunması büyük bir hatadır. Bu davranış, çocuğu koruma altına alarak sorumluluk bilincinin gelişmesini engeller. Doğru olan iletişim, çocuğun okula gidip öğretmeniyle kendisinin konuşmasıdır. Çocuk, mazeretini veya neden yapamadığını öğretmene kendisi açıklamalı ve bu durumun sorumluluğunu üstlenmelidir. Aksi takdirde bu bir kısır döngüye dönüşür ve çocuk sorumluluk kazanmaz.
Rol Model Olmak ve Ev Ortamı
Çocuktan ders çalışmasını beklerken ebeveynlerin evde ne yaptığı, çocuğun odaklanmasını doğrudan etkiler.
Televizyon ve Eğlence Tuzağı
Çocuk odasında ders çalışırken anne ve babanın salonda televizyon izlemesi, dizi takip etmesi veya eğlenceli bir işle uğraşması büyük bir tezat oluşturur. Çocuklar ebeveynlerini taklit eder; eğer anne ve baba televizyon izliyorsa çocuk da izlemek isteyecektir.
Ebeveynlerin bu konuda fedakarlık yapması ve tutarlı olması gerekir. Çocukların ders çalışma saatlerinde televizyonun kapalı olması veya ailenin ortak belirlediği kısıtlı zamanlarda izlenmesi, çocuğun bu disiplini kazanmasına yardımcı olur. Siz içeride eğlenirken çocuğun diğer odada ders çalışmasını beklemek gerçekçi bir yaklaşım değildir.
Kaynak Kitap Seçimi
Velilerin kendi inisiyatifleriyle, öğretmene danışmadan yardımcı kaynak kitaplar alması da sık yapılan hatalardan biridir.
Seviye Uygunluğu ve Öğretmen Rehberliği
Piyasada çok sayıda yardımcı kaynak bulunmasına rağmen, bunların hepsi çocuğun seviyesine uygun olmayabilir. Çocuğun tek başına çözemeyeceği kitapların alınması, evde çözülmeyen kitap yığınlarının oluşmasına neden olur. Bu durum, çözülmeyen kitapları gördükçe artan bir stres ve tartışma ortamı yaratır. Yardımcı kaynaklar konusunda mutlaka öğretmenin önerileri dikkate alınmalı veya Milli Eğitim Bakanlığı'nın sunduğu, düzeye uygun kaynaklar ve siteler tercih edilmelidir.
Özet Olarak
Ev ödevleri, çocuğun sadece akademik bilgisini değil, hayata dair sorumluluk alma becerisini de şekillendirir. Ailelerin görevi, çocuğun yerine ödev yapmak veya sürekli hatırlatmalarda bulunmak değil; ona güven aşılayan, pozitif bir dil kullanan ve doğru rol model olan bir ortam sağlamaktır. Ödül-ceza sisteminden uzak durarak ve çocuğun öğretmeniyle doğrudan iletişim kurmasına izin vererek, kendi ayakları üzerinde durabilen bireyler yetiştirmek mümkündür.