Çocukların Ev Ödevlerinde Aile Desteği

Çocuklarımızın eğitim yolculuğu, okul zili çaldığında sona ermez; evde, aile ortamında devam eden dinamik bir süreçtir. Hepimiz çocuklarımızın başarısı ve mutluluğu için elimizden gelenin en iyisini yapmak isteriz. Ancak bazen iyi niyetle yapılan yardımlar, çocuğun sorumluluk bilincini zedeleyebilir veya evdeki huzuru kaçıran bir stres kaynağına dönüşebilir. Bu rehberde, ev ödevlerinin gerçek amacından, matematik ve okuma çalışmalarındaki spesifik yöntemlere, ebeveynlerin kaçınması gereken iletişim hatalarından doğru çalışma ortamının inşasına kadar her detayı derinlemesine inceleyeceğiz.

Akademik başarının temeli bilgi yüklemek değil, çocukta var olan merak duygusunu canlı tutmaktır.

Bir çocuk soru soruyorsa, öğrenmeye açıktır. İster evde olsun ister okulda, çocuğun sorusu asla "Şu an sırası değil", "Konuyu bölme" veya "Saçmalama" denilerek geçiştirilmemelidir. Bir öğretmen dersin en kritik yerinde olsa bile, öğrenci soru sorduğunda durmalı ve o merakı gidermelidir. Çünkü soru soran çocuk, konudan kopmamış, aksine konunun içine girmiş demektir. Evde de ebeveynler, çocuklarının sorularına mantıklı, açık ve net cevaplar vermeli; asla alay etmemeli veya soruyu küçümsememelidir.

Ödev, çocuğu meşgul etme aracı değildir. Beynin işleyiş prensibine dayanan bilimsel bir gerekliliktir.

Bilimsel veriler, öğrenilen bir bilginin tekrar edilmediği takdirde ilk 24 saat içinde büyük oranda unutulduğunu göstermektedir. Ev ödevlerinin temel amacı, okulda öğrenilen "ham bilginin" evde tekrar edilerek pekiştirilmesini sağlamaktır.

• Döngüsel Tekrar: Bir bilginin kalıcı hafızaya geçmesi için belirli aralıklarla (günlük, haftalık ve aylık) tekrar edilmesi gerekir. Bir ay içinde 7-8 kez karşılaşılan bilgi, artık çocuğun kalıcı bilgisi haline gelir.
• Sesli Tekrar Yöntemi: Örneğin, Fen Bilgisi dersinde "Dara", "Brüt Kütle", "Net Kütle" kavramları öğrenildiyse, evde çocuğun bu tanımları yüksek sesle okuması ve ailesine anlatması en verimli tekrar yöntemidir.

Ailenin ödev sürecindeki duruşu, çocuğun özgüvenini doğrudan şekillendirir.

Ev ortamında veya ders çalışırken kullanılan dil, çocuğun enerjisini belirler. Çocuğa karşı kullanılan şu sıfatlar, öğrenme isteğini tamamen bitirir: Tembel, başarısız, korkak, pasif, sorumsuz, beceriksiz, kabiliyetsiz. Bu kelimelerin havada uçuştuğu bir evde veya sınıfta enerjinin düşmesi ve suratların asılması kaçınılmazdır. Bunun yerine "Yapabilirsin", "Sana güveniyorum", "Çabanı görüyorum" gibi pozitif telkinler, çocuğun motivasyonunu artırır.

En sık yapılan hata, ödevi bir pazarlık malzemesi haline getirmektir. Çocuğa ödev yapması karşılığında bir ödül vaat etmek veya yapmazsa ceza ile tehdit etmek, uzun vadede büyük sorunlara yol açar.

• Tehlike: Ödül ile iş yapan çocuk, ileride yapacağı her görev için "Bunun karşılığında bana ne vereceksiniz?" beklentisine girer.
• Doğrusu: Ödev, çocuğun kendi sorumluluğudur. Tıpkı anne-babanın işe gitmesi veya ev işlerini yapması gibi, çocuğun da "işi" budur. Bu bilinç, dışsal motivasyonla (ödül) değil, içsel sorumluluk duygusuyla kazandırılmalıdır.

Her dersin ve yaş grubunun çalışma dinamiği farklıdır. İşte evde uygulayabileceğiniz teknik yöntemler:

Okuma güçlüğü çeken veya yeni öğrenen çocuklar için iki temel yöntem vardır:

• Koro Halinde Okuma: Ebeveyn ve çocuk metni aynı anda, bir koro gibi sesli okurlar.
• Eşli Okuma: Sırayla veya destekleyerek okuma yapılır.

Kritik Uyarı: Çocuk okurken bir kelimede takılırsa veya heceleyemezse, ebeveynin sabırla beklemesi bazen ters tepebilir. Çocuk o kelimeyle çok uzun süre boğuşursa okuma akışı kopar ve çocuk strese girer. Böyle durumlarda ebeveyn kelimeyi söylemeli ve geçmelidir. O kelime daha sonra ayrıca çalışılabilir.

Matematikte sorun genellikle işlem yapmakta değil, soruyu anlamaktadır. Ebeveyn kalemi alıp soruyu çözmemelidir.

• Somutlaştırma ve Görselleştirme: Problem mutlaka bir şekle dökülmelidir. Örneğin "Bir vazoda çiçekler var" deniliyorsa, kağıda basit bir vazo çizilmelidir.
• Matematik Cümlesi: Çocuğun problemi kendi cümleleriyle ifade etmesi ve işlemin "matematik cümlesini" (Örn: 17 + 6 = ?) yazması istenmelidir.
• Parmak Kullanımı: 6. sınıfa kadar çocukların parmakla sayması gayet doğaldır ve engellenmemelidir. Bu, zihinsel işlemin somutlaşmış halidir.

Fiziksel ortam kadar, o ortamdaki "sosyal hava" da önemlidir.

Çocuk odasında ders çalışırken, ebeveynlerin içeride televizyon izlemesi, dizi takip etmesi veya eğlenceli vakit geçirmesi çocuğa yapılan büyük bir haksızlıktır. Çocuk bu sesi duyduğunda "Ben burada eziyet çekerken onlar eğleniyor" hissine kapılır.

Öneri: Ailece belirlenen bir "ekransız saat" veya "ders saati" olmalıdır. Bu saatte (örneğin 19:00-20:00 arası) televizyon kapanmalı; anne ve baba da kitap okuyarak veya sessiz bir işle ilgilenerek çocuğa eşlik etmelidir. Ebeveynler kendi dizi keyiflerinden feragat etmeden çocuktan disiplin bekleyemezler.

Ödev saati belirsiz olmamalıdır. Okuldan geldikten sonra dinlenme süresi verilmeli, ardından kararlaştırılan saatte (Örn: 16:00-17:00) ödeve başlanmalıdır. Eğer ebeveynler çalışıyorsa, eve geldiklerinde yemek hazırlığı yapılırken çocuk da mutfak masasında veya gözetim alanında ödevini yapabilir. Önemli olan rütindir.

Öğretmen ve veli bir takımdır, ancak roller karışmamalıdır.

Çocuk ödevini yapmadığında veya bir malzemeyi unuttuğunda, veli hemen öğretmeni arayıp "Hocam misafirimiz vardı, Ali yapamadı, kusura bakmayın" dememelidir. Bu tutum, çocuğu "Nasılsa annem/babam beni kurtarır" düşüncesine iter. Bırakın çocuk, ödevini yapmamanın mahcubiyetini yaşasın ve gerekçesini öğretmene kendisi açıklasın. Bu, sorumluluk bilincinin gelişmesi için şarttır.

Öğretmenin haberi olmadan kırtasiyeden rastgele yardımcı kitaplar almak faydadan çok zarar getirir. Çocuğun seviyesine uygun olmayan, müfredatla uyumsuz kitaplar kafa karışıklığı ve yetersizlik hissi yaratır. Kaynak seçiminde mutlaka öğretmenin yönlendirmesi ve Milli Eğitim Bakanlığı'nın resmi yardımcı kaynak platformları esas alınmalıdır.

Eğer bir konu anlatıldıysa, örnekler çözüldüyse ama çocuk hala anlamıyorsa veya sürekli hata yapıyorsa, ısrar edilmemelidir. Üstüne gitmek, ses yükseltmek veya "Bunu nasıl anlamazsın?" tavrına girmek, çocukta kalıcı bir "Matematiği yapamıyorum" inancı oluşturur.

Yapılması Gereken: "Tamam, bu konuyu yanına bir soru işareti koyalım ve yarın öğretmenine soralım" diyerek çalışmayı sonlandırmaktır. Eksik kalan kısmı tamamlamak öğretmenin uzmanlık alanıdır; ebeveynin görevi orada bitmiştir.

Unutmayın ki akademik başarılar, eksik konular veya yapılmayan ödevler bir şekilde telafi edilir. Ancak çocuğunuzla bozulan ilişkinizin, kırılan kalplerin ve zedelenen özgüvenin telafisi çok zordur. Ebeveyn olarak önceliğiniz, çocuğunuzla nitelikli, sevgi dolu ve güvene dayalı bir zaman geçirmek olmalıdır. Ödev, aranızdaki bir savaş nedeni değil, çocuğunuzun büyüme yolculuğunda ona rehberlik ettiğiniz bir araç olmalıdır.